Alergia, której popularne synonimy to uczulenie i nadwrażliwość, jest patologiczną, jakościowo zmienioną odpowiedzią tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji zwanych alergenami. Jest ona reakcją immunologiczną polegającą na powstaniu swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji, tzw. mediatorów stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny i jego komórki np. limfocyty, zwłaszcza z podgrupy Th2, granulocyty kwasochłonne, eozynofile oraz komórki tuczne, mastocyty. Istotną rolę w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała, immunoglobuliny klasy E-IgE. Alergia może objawiać się bardzo różnie – od łagodnego kataru czy łzawienia aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.
Alergia skórna to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego. Skąd się ona bierze?
Termin alergia został pierwszy raz użyty przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę i naukowca, w 1906 roku. Oznacza on dosłownie “odmienną reakcję” – z greki allos znaczy “inny”, a ergos to “reakcja”. Von Pirquet zdefiniował zarówno pojęcia odporności, jak i alergii. Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, alergia pojmowana jest jako nieprawidłowy przejaw odporności charakteryzujący się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej odpowiedzi odpornościowej. Początkowo uważano, że za wszelkie reakcje nadwrażliwości odpowiedzialne jest nieprawidłowe wytwarzanie przeciwciał klasy IgE. Dopiero dalsze badania prowadzone przez Robina Coombsa i Philipa Gella w latach 60. XX wieku, doprowadziły do odkrycia czterech, z obecnie istniejących pięciu, reakcji nadwrażliwości. W związku z powyższym termin nadwrażliwość jest pojęciem szerszym i nie jest synonimem alergii sensu stricte. O alergii mówi się, że należy do chorób cywilizacyjnych XX i XXI wieku. Jej istotą jest nadmierna nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego organizmu na występujące w środowisku substancje zwane alergenami. Alergeny to zazwyczaj białka wchodzące w skład komórek roślin i zwierząt lub fragmenty substancji takich jak niektóre leki czy lateks.
W Polsce alergie najczęściej wywołują alergeny zawarte w:
- pyłkach roślin, np. drzew, traw oraz zarodnikach pleśni;
- pokarmach np. cytrusach, mleku krowim, jajach, rybach czy orzechach;
- organizmach zwierząt, jak np. sierści kota lub psa, jadzie pszczół czy roztoczach kurzu domowego.
Do najczęściej alergizujących leków należą penicylina oraz leki przeciwbólowe, a uczulenie na lateks dotyczy głównie personelu medycznego – ze względu na sprzęt medyczny i używanie lateksowych rękawiczek.
Alergia skórna może przybierać różne postacie
Co ciekawe, chory uczulony na alergeny pyłków roślinnych, np. brzozy, może jednocześnie reagować na przypominające je alergeny pokarmów np. jabłka, co nosi nazwę reakcji krzyżowych. Na co dzień stykamy się z wieloma substancjami – poprzez dotyk, spożywanie pokarmów, zażywanie leków czy przez powietrze, którym oddychamy – i kontakt z nimi powoduje ich częściowe wniknięcie do organizmu. Zadaniem układu odpornościowego organizmu jest sprawdzenie, czy obce cząsteczki mogą zagrozić zdrowiu oraz ewentualne podjęcie działań mających na celu ochronienie organizmu. U alergików układ immunologiczny popełnia błędy i wysyła dużą ilość przeciwciał nawet przy niewielkiej ilości alergenu.
Alergia może przyjmować różne postacie:
- alergia wziewna,
- alergia kontaktowa,
- alergia pokarmowa.
Alergia może prowadzić do wystąpienia zróżnicowanych objawów takich, jak:
- łzawienie,
- katar sienny,
- duszność,
- pokrzywka.
Najostrzejszym z tych objawów jest wyjątkowo niebezpieczny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Podatność na alergię ma podłoże genetyczne, często jest dziedziczne, co sprawia, że prawdopodobieństwo pojawienia się alergii wzrasta, jeżeli występowała ona u członków naszej rodziny. Zakłada się, że również niektóre czynniki środowiskowe znacznie podnoszą ryzyko wystąpienia alergii.
Zaliczamy do nich:
- zanieczyszczenie powietrza,
- dym papierosowy,
- przebyte infekcje,
- niezbyt sterylne otoczenie w okresie rozwoju dziecka,
- nadużywanie środków chemicznych.
Wystąpienie alergii świadczy o wcześniejszym kontakcie z alergenem, w wyniku którego organizm wytworzył specyficzne przeciwciała. Przy kolejnym jego zetknięciu z daną substancją dochodzi do powstania nadmiernej reakcji na ten alergen w postaci stanu zapalnego, który może być zlokalizowany w różnych narządach, np. na błonach śluzowych dróg oddechowych lub na skórze. Alergie często są trwałe, ale mogą również występować okresowo, a bagatelizowane i nieleczone bywają przyczyną poważniejszych przewlekłych chorób, w tym przede wszystkim astmy.
U alergików układ immunologiczny popełnia błędy i wysyła dużą ilość przeciwciał nawet przy niewielkiej ilości alergenu.
Ze względu na czas oddziaływania na organizm uczulonego alergeny dzieli się na:
- sezonowe, które dotyczą głównie pyłków roślinnych mających swoje charakterystyczne sezony pylenia;
- całoroczne, dotyczące głównie alergenów roztoczy kurzu domowego, które są stale obecne w naszym otoczeniu.
