Alergia, określana również jako nadwrażliwość bądź uczulenie, to patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na działanie różnego rodzaju substancji obcych nazywanych alergenami. Występowanie alergii związane jest tym, że pod wpływem danych związków, reakcją immunologiczną organizmu jest wytworzenie przeciwciał. Kiedy łączą się one z antygenami, doprowadzają do uwolnienia substancji określanych jako mediatory stanu zapalnego. Występowanie substancji powodujących uczulenie samo w sobie nie jest szkodliwe dla organizmu, jednak po styczności z nimi organizm wywołuje reakcje uruchamiające układ odpornościowy (immunologiczny). Komórki tego układu to na przykład limfocyty (szczególnie z podgrupy Th2), granulucyty kwasochłonne (eozynofilie) i komórki tuczne (mastocyty). Niezmiernie ważna rolę w odczynach alergicznych odbywają przeciwciała, w tym immunoglobuliny klasy E (IgE).
Alergia czy nadwrażliwość organizmu?
Sama alergia występować może w łagodnej, wręcz niezauważalnej formie, takiej jak katar lub łzawienie. Niestety, może ona również doprowadzić do zagrożenia życia poprzez wstrząs anafilaktyczny. Określenie “alergia” po raz pierwszy zostało w naukowym świecie użyte przez Clemensa Petera von Pirqueta, który był wiedeńskim naukowcem i pediatrą. Z greckiego słowo “alergia” oznacza inną reakcję (gr. allos – inny i ergos – reakcja). Obecnie alergia określana jest jako błędna odpowiedź odporności. Pierwotnie uważano, że to nieprawidłowa forma wytwarzania przeciwciał IgE jest odpowiedzialna za nieprawidłowe reakcje. Okazało się, że późniejsze eksperymenty Philipa Gella i Robina Combsa w drugiej połowie XX wieku odnotowały cztery (obecnie pięć) odmiennych typów reakcji nadwrażliwości. Z tego powodu nadwrażliwość jest terminem o szerokim znaczeniu niebędącym dosłownym odpowiednikiem alergii.
Alergia chorobą cywilizacyjną
Alergia uważana jest za „chorobę cywilizacyjną” XX i XXI wieku. U chorych osób występowanie w nadmiernej ilości, bądź nawet sama obecność niektórych substancji zwanych alergenami, wywołuje odpowiedź układu immunologicznego, podczas gdy osoby zdrowe po kontakcie z tymi samymi substancjami nie wykazują żadnych oznak uczulenia. Odpowiedzialne za występowanie reakcji chorobowych alergeny są zwykłymi białkami występującymi u zwierząt i roślin lub elementami substancji takich, jak lateks czy niektóre leki.
Najgęściej alergeny pochodzą z:
- pokarmów – np. cytrusy, mleko, jajka, ryby, orzechy,
- zwierząt – np. sierść, jad pszczół, roztocza,
- pyłków – np. drzewa, trawa, zarodki pleśni,
- leków – np. penicylina, leki przeciwbólowe,
- substancji – np. plastik, lateks.
Uczulenia można podzielić ze względu na czas oddziaływania alergenów wziewnych. W tej kategorii wyróżnia się uczulenia:
- sezonowe – np. pyłki roślin pojawiają się i uczulają w określonym sezonie pylenia;
- całoroczne – np. alergeny roztoczy i kurz, które są nieustannie obecne w otoczeniu.
Osoby uczulone na pyłki mogą jednocześnie być uczulone na różne pokarmy, np. osoba uczulona na pyłek brzozy będzie podobnie reagować na jabłka, ponieważ ich alergeny przypominają siebie. Takie objawy nazywane są reakcją krzyżową – zjawisko to pomaga w diagnozowaniu samego uczulenia.
Kontakt z różnorodnymi substancjami poprzez dotyk lub wdychanie jest wręcz nieunikniony, dlatego bardzo ciężko byłoby odizolować się od alergenu. Ponadto działanie takie nie jest wskazane. W momencie dostania się danej substancji do organizmu, układ odpornościowy sprawdza, czy nie stanowi ona zagrożenia. Jego działanie jest bardzo ważne, mimo, że czasem reakcja na daną substancję jest zbyt silna. Może do tego dochodzić, gdy na niewielką ilość alegrenu skierowana zostanie duża ilość komórek odpornościowych. Warto wiedzieć, że alergie mogą się pojawiać i znikać – znane są przypadki, w których po kilku latach uczulenie ustępuje.
Występują różne rodzaje alergii
Nadwrażliwa praca układu odpornościowego przybiera różne postaci (np. alergia wziewna, kontaktowa lub pokarmowa) i przyczynia się do powstania zróżnicowanych objawów, takich jak katar sienny, duszność, biegunka, pokrzywka, czy wyjątkowo niebezpieczny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Występowanie alergii często ma podłoże genetyczne. Powszechne dziedziczenie jej sprawia, że prawdopodobieństwo pojawienia się alergii wzrasta, jeśli u członków rodziny wystąpiła alergia. Zakłada się, że również środowiskowe czynniki w zdecydowanym stopniu podnoszą ryzyko objawów alergii. Należy do nich zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, przebyte infekcje, nazbyt sterylne otoczenie w okresie najważniejszego dla dziecka rozwoju lub przesadna ilość chemicznych środków.
Większość alergii ma charakter przewlekły, nawet jeśli dają one o sobie znać tylko w okresach występowania w środowisku alergenów. Alergicy zwykle posiadają stały zestaw leków, które przyjmują w sytuacjach, gdy zostają wystawieni na działanie uczulających substancji i pojawia się reakcja ich organizmu.
Występowanie alergii jest dowodem na wcześniejsze kontakty z antygenem, w wyniku których organizm wytworzył specyficzne przeciwciała, które po kolejnym starciu z daną substancją, doprowadzają do powstania nadmiernej reakcji obronnej. W jej wyniku powstaje stan zapalny zlokalizowany najczęściej w ognisku występowania alergenu, np. w błonie śluzowej, drogach oddechowych lub na skórze. Tworzy się on na skutek produkcji pewnego rodzaju pośredników stanu zapalnego, a najczęściej histaminy (wywołującej uczucie świądu). Alergie często są trwałe, ale mogą także występować okresowo. Bagatelizowane i nieleczone mogą być przyczyną poważniejszych przewlekłych chorób, a przede wszystkim astmy.
Przeczytaj o alergia skórna
Przeczytaj o alergia wziewna
Przeczytaj o alergii u dziecka
