Białaczka to grupa nowotworów (związanych z patologią w układzie krwiotwórczym) o różnym przebiegu i objawach. Są one spowodowane patologicznym klonalnym rozrostem komórek układu krwiotwórczego o różnym stopniu dojrzałości w szpiku kostnym, węzłach chłonnych i narządach krwiotwórczych okresu płodowego (wątroba, śledziona), a w późniejszym etapie także w innych tkankach. Konsekwencją choroby są zaburzenia ilościowe i jakościowe komórek krwi obwodowej.
Istotą białaczki jest niecelowy rozrost określonego typu komórek układu białokrwinkowego, czyli szpiku kostnego lub węzłów chłonnych, z późniejszym przenikaniem do krwi zarówno komórek dojrzałych, jak i młodszych.
Zapadalność na białaczkę
Białaczki (choroby onkohematologiczne) to szeroka gama chorób nowotworowych krwi, które jednak często w znaczący sposób różnią się od siebie pod względem leczenia i rokowania (mimo podobnej nazwy). Ważne jest, aby choroba hematologiczna została precyzyjnie rozpoznana wraz ze szczegółowym określeniem rodzaju komórek, z których wywodzi się białaczka. Mówiąc w dużym uproszczeniu, choroby te polegają na klonalnym (wywodzącym się z pojedynczej komórki) rozroście danej linii komórkowej, najczęściej prekursorów prawidłowych komórek krwi.
Można powiedzieć, że dane komórki pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych zatrzymały się na pewnym etapie rozwoju i już nie dojrzewają. Zaczynają się mnożyć w sposób niekontrolowany, a ponadto dochodzi do zaburzeń w ich zamieraniu (apoptozie), przez co ich liczba w organizmie wciąż się zwiększa. Chore komórki zasiedlają narządy całego organizmu (wątroba, śledziona, węzły chłonne), powodują ich powiększanie i powolne uszkadzanie. Wypierają również zdrowe komórki ze szpiku kostnego, w związku z czym dochodzi do niedoboru prawidłowych komórek, czyli m.in. płytek krwi, erytrocytów i dojrzałych granulocytów.
Co roku na białaczkę zapadają kolejne osoby. W Polsce rokrocznie przybywa ponad 6000 nowych przypadków – jest to mniej więcej taka sama liczba zachorowań na białaczki ostre i przewlekłe. Najczęściej choroba występuje u osób starszych. Prawie 10 razy częściej białaczka pojawia się u dorosłych niż u dzieci (4500 zachorowań u dorosłych w porównaniu z 500 zachorowaniami u dzieci 0-14 lat). Więcej niż połowa chorych na białaczkę przekroczyła już 60. rok życia.
U dorosłych występuje najczęściej ostra białaczka szpikowa (AML, około 1600 zachorowań rocznie), w drugiej kolejności białaczka limfatyczna (CLL, ok. 1300 zachorowań), przewlekła białaczka szpikowa (CML, ok. 800) i ostra białaczka limfatyczna (ALL, ok. 600). Ta ostatnia jest również najczęściej występującą białaczką wśród dzieci (200 nowych zachorowań rocznie).
Białaczki dzielimy na szpikowe i limfatyczne
Białaczka (leukemia) to nowotwór szpiku kostnego i krwi występujący w odmianie szpikowej i limfatycznej (układu chłonnego). Najpopularniejsze rodzaje białaczek (w zależności od komórek, których dotyczą) dzieli się na 4 kategorie:
- ostra białaczka szpikowa,
- przewlekła białaczka szpikowa,
- ostra białaczka limfatyczna,
- przewlekła białaczka limfatyczna.
Białaczki dzieli się na ostre i przewlekłe. Ostre są bardzo agresywnymi nowotworami, objawiają się nagle i wymagają podjęcia natychmiastowego leczenia. Do ich rozwoju dochodzi w szpiku kostnym – niszczą go i hamują produkcję zdrowych krwinek. Białaczki ostre mogą powodować zwiększenie ilości białych krwinek we krwi obwodowej. Znane są przede wszystkim 2 rodzaje białaczek ostrych, czyli ostra białaczka szpikowa i ostra białaczka limfoblastyczna. Różnica pomiędzy nimi polega na rodzaju komórek białaczkowych (blastów).
Ostra białaczka szpikowa występuje w 70-80% przypadków białaczek u osób dorosłych, pozostałe 20-30% zajmuje ostra białaczka limfoblastyczna.
Białaczki przewlekłe, wśród których do najważniejszych należą przewlekła białaczka szpikowa i przewlekła białaczka limfocytowa, są chorobami o znacznie spokojniejszym przebiegu. Początkowo objawy nie są nasilone, jednak zwiększa się liczba białych krwinek we krwi obwodowej. Stopniowo przybywa nieprawidłowych leukocytów, aż do ilości, która w znacznym stopniu przewyższa normę.
Objawy białaczki nie należą do charakterystycznych, w związku z czym jej zdiagnozowanie nie jest najprostsze. Istnieją symptomy, które mogą sugerować białaczkę, gdy wystąpią wspólnie. Co godzinę w Polsce nowa osoba dowiaduje się, że ma nowotwór krwi. Słyszą to rodzice małych dzieci, młodzież i dorośli. Każdy może zachorować, bez względu na wiek – każdy może też pomóc. Szansą na życie jest przeszczep szpiku lub komórek macierzystych od niespokrewnionego dawcy.
