Rak gruczołu krokowego, czyli prostaty, to choroba nowotworowa występująca u 11% mężczyzn. Jest ona przyczyną 9% zgonów z powodu nowotworów wśród mężczyzn. Z punktu widzenia histopatologii rak prostaty najczęściej jest gruczolakorakiem (więcej niż 75% przypadków). Częstość jego występowania zwiększa się wraz z wiekiem – u mężczyzn powyżej 75. roku życia stwierdza się go w badaniach sekcyjnych aż w 80–90% przypadków. W znacznej większości jest to jednak tzw. rak utajony, czyli niepowodującego żadnych poważnych konsekwencji. W większości przypadków jest to nowotwór silnie hormonozależny – jego rozwój pobudzają androgeny (testosteroni 5α-Dihydrotestosteron).
Początkowa faza rozwoju raka prostaty przebiega bezobjawowo
Początkowa faza rozwoju tego nowotworu, przebiegająca bezobjawowo, trwa zwykle kilka lat. W około 75% przypadków rozwój raka prostaty zaczyna się w strefie obwodowej gruczołu krokowego dostępnej w trakcie badania per rectum. Gdy prostata powiększa swoją objętość, wywołuje objawy uciskowe, takie jak częstomocz, utrudnienia w oddawaniu moczu, słaby strumień moczu, nagłe uczucie parcia na mocz. U mężczyzn poniżej 55. roku życia nowotwór prostaty może się rozwijać bez wskazanych cech przerostu gruczołu krokowego, czyli bezobjawowo. W ciągu dalszego rozwoju nowotwór przekracza barierę torebki narządu i nacieka na otaczające ją tkanki – pęcherzyki nasienne, moczowody, tkanki miękkie, kości miednicy małej.
Rak prostaty daje przerzuty następującymi drogami:
- drogą naczyń krwionośnych — głównie do kości kręgosłupa, mostka, żeber, górnych części kości udowych, miednicy. Rzadziej daje przerzuty do narządów miąższowych;
- drogą naczyń chłonnych do pobliskich węzłów chłonnych – zasłonowych biodrowych, a w późniejszym stadium zaawansowania do węzłów okołoaortalnych i pachwinowych.
Rak ten, mimo że jest jednym z najczęściej występujących u mężczyzn nowotworów, bywa często lekceważony. Choroba nowotworowa prostaty rozwija się powoli – guz stercza może być wyczuwalny nawet dopiero po 10. latach.
Najważniejsze informacje o raku prostaty
Gruczoł krokowy, nazywany też sterczem lub prostatą, należy do męskiego układu płciowego. Mięśnie, które otaczają prostatę, kurczą się podczas wytrysku. Prostata znajduje się bezpośrednio przy pęcherzu moczowym i otacza bliższy odcinek cewki moczowej, z tego też powodu większość objawów schorzeń tego narządu wiąże się z problemami z oddawaniem moczu. Wyróżnia się trzy grupy chorób prostaty:
- zapalenie ostre bądź przewlekłe,
- łagodny rozrost prostaty,
- nowotwór złośliwy.
Większość, bo około 95% nowotworów złośliwych prostaty, to tzw. gruczolakoraki, czyli raki gruczołowe. Mogą się rozwijać także inne nowotwory złośliwe – na przykład mięsaki, raki z nabłonka przejściowego odcinka cewkowego stercza.
Rak gruczołu krokowego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn. W Polsce jedynie rak płuc występuje częściej. W 2005 roku rozpoznano raka prostaty u ponad 7 tys. mężczyzn. Liczba zmarłych z jego powodu wyniosła niemal 3600. W ostatnich latach liczba rozpoznań raka gruczołu krokowego stopniowo wzrasta – o około 2,5% rocznie.
Wynika to z następujących kwestii:
- wzrasta świadomość zdrowotna społeczeństwa polskiego, w związku z czym zwiększa się liczba mężczyzn zgłaszających się po pomoc do lekarza urologa przy dolegliwościach ze strony dróg moczowych, a nawet bez objawów, jedynie w celu przeprowadzenia badań okresowych;
- zostało upowszechnione oznaczanie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy;
- nastąpił rozwój metod rozpoznawania raka prostaty, udoskonalono szczególnie badanie, jakim jest biopsja gruczołu krokowego.
Rak prostaty rozwija się powoli, a pierwsze objawy są często lekceważone
Rak stercza rozwija się bardzo powoli – od pojawienia się pierwszych komórek rakowych do wystąpienia objawów nowotworu może upłynąć nawet kilkanaście lat. Pierwsze objawy mogą mieć łagodną niezbyt dokuczliwą formę. Mężczyźni niechętnie przyznają się do problemów z drogami moczowymi. Często je lekceważą, odkładając wizytę u urologa na moment, gdy dolegliwości są mocno dokuczliwe. Niestety jednak często wówczas jest już zbyt późno na wdrożenie skutecznego leczenia.
Rak ten, mimo że jest jednym z najczęściej występujących u mężczyzn nowotworów, bywa często lekceważony.
Liczba diagnozowanych nowotworów prostaty rośnie w większości krajów rozwiniętych, głównie dzięki rozpowszechnianiu się oznaczania stężenia markera nowotworowego PSA w surowicy u pacjentów, u których nie występują kliniczne objawy raka prostaty (tzw. skrining), a także dzięki rosnącej świadomości zdrowotnej. Przykładowo w Polsce liczba wykrytych zachorowań na tego raka w ciągu ostatnich dziesięciu lat podwoiła się. Roczne tempo zapadalności wynosi 2,5%.
