Zaktualizowano, 06.09.2025.
Czym jest alergia wziewna? Zrozumieć jej mechanizm.
Alergia wziewna to rodzaj nadwrażliwości organizmu, wywołanej przez wdychanie drobnych cząsteczek, zwanych alergenami wziewnymi. Są to substancje, które dla większości ludzi są całkowicie nieszkodliwe, jednak u alergików prowadzą do nadmiernej reakcji układu odpornościowego. Taka reakcja objawia się stanem zapalnym błony śluzowej dróg oddechowych, co prowadzi do uciążliwych objawów.
Mechanizm powstawania alergii wziewnej jest złożony. Przy pierwszym kontakcie z alergenem, organizm produkuje specyficzne przeciwciała, głównie immunoglobuliny klasy E (IgE). Przy kolejnej ekspozycji, te przeciwciała aktywują komórki odpornościowe, które uwalniają histaminę i inne mediatory stanu zapalnego. To właśnie histamina odpowiada za objawy alergiczne, takie jak swędzenie, katar czy kichanie.
Mechanizm powstawania alergii wziewnej.
Istotą alergii wziewnej jest nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego organizmu na występujące w środowisku substancje zwane alergenami, które u osób zdrowych nie wywołują żadnych oznak uczulenia. Każdego dnia mamy kontakt z wieloma substancjami – poprzez dotyk, spożywanie pokarmów, zażywanie leków lub wdychane powietrze. Kontakt ten powoduje częściowe wniknięcie ich do organizmu, a zadanie układu odpornościowego polega na sprawdzeniu, czy obce cząsteczki mogą zagrozić zdrowiu oraz czy należy podjąć działania mające na celu jego ochronę.
U alergików układ immunologiczny popełnia błędy wysyłając dużą ilość komórek odpornościowych nawet w przypadku niewielkiej ilości alergenu. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny oraz jego komórki, na przykład limfocyty (zwłaszcza z podgrupy Th2), granulocyty kwasochłonne – eozynofile oraz komórki tuczne – mastocyty. Istotną rolę w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE).
Alergie wziewne mogą doskwierać trwale lub pojawiać się sezonowo.
Alergeny wziewne dzieli się między innymi ze względu na czas ich oddziaływania na organizm chorego. Pierwszym typem są alergeny sezonowe, czyli chociażby pyłki roślinne, które pojawiają się w określonym czasie w ciągu roku. Drugim typem są natomiast alergeny całoroczne, czyli te stale obecne w otoczeniu, jak na przykład roztocza kurzu domowego.
Znaczny wpływ na ryzyko wystąpienia alergii mogą mieć różne czynniki środowiskowe. Mowa tu między innymi o zanieczyszczonym powietrzu, dymie papierosowym, przebytych infekcjach, zbyt sterylnym otoczeniu lub nadużywaniu środków chemicznych. Wystąpienie alergii świadczy o wcześniejszym kontakcie z antygenem, w wyniku którego organizm wytworzył specyficzne przeciwciała. One z kolei przy kolejnym zetknięciu z daną substancją prowadzą do powstania nadmiernej reakcji na ten alergen w postaci stanu zapalnego, który zlokalizowany może być w różnych narządach, np. w błonach śluzowych dróg oddechowych lub na skórze. Jest on wynikiem produkowania przez komórki odpornościowe pewnych substancji, czyli swoistych mediatorów stanu zapalnego, a w tym najczęściej histaminy, która wywołuje uczucie świądu. Alergia może mieć postać trwałą lub występować okresowo. Nie należy jej bagatelizować, ponieważ może ona być przyczyną poważniejszych przewlekłych chorób, najczęściej astmy.
Podatność na alergie zwykle wynika z podłoża genetycznego. Zazwyczaj dziedziczy się ją po rodzicach i jeśli któreś z nich choruje na alergię, mało prawdopodobne jest to, że dziecko nie będzie przejawiać takich predyspozycji. Warto jednak wiedzieć, że alergie mogą mieć niekiedy formę nabytą.
Na terenie Polski alergie wywoływane są najczęściej przez alergeny zawarte w pyłkach roślin (np. drzew, traw, zarodników pleśni), w pokarmach (np. cytrusach, mleku krowim, jajach, rybach, orzechach) oraz w organizmach zwierząt (np. w sierści kota, psa, jadzie pszczół). Chory uczulony na alergeny pyłków roślinnych, np. brzozy, może również reagować na przypominające je alergeny pokarmów, takie jak jabłka – jest to tzw. reakcja krzyżowa. Do najczęściej alergizujących leków zalicza się penicylinę oraz leki przeciwbólowe. Uczulenie na lateks dotyczy głównie personelu medycznego, w związku z częstym kontaktem podczas stosowania rękawiczek i sprzętu medycznego.
Rodzaje i objawy alergii wziewnej.
Alergeny wziewne można podzielić ze względu na ich występowanie w ciągu roku:
- Alergeny sezonowe: Ich stężenie w powietrzu wzrasta w określonych porach roku. Do tej grupy należą:
- Pyłki roślin (np. traw, drzew, chwastów).
- Zarodniki pleśni i grzybów.
- Objawy pojawiają się najczęściej wiosną i latem, a choroba jest potocznie nazywana katarem siennym.
- Alergeny całoroczne: Są obecne w otoczeniu przez cały rok. Należą do nich:
- Roztocza kurzu domowego.
- Sierść i naskórek zwierząt (np. kota, psa).
- Zarodniki grzybów domowych.
Główne objawy alergii wziewnej to:
- Katar, kichanie i świąd nosa.
- Zatkany nos i problemy z oddychaniem.
- Łzawienie, swędzenie i zaczerwienienie oczu.
- Kaszel i duszności, które mogą prowadzić do astmy oskrzelowej.
Warto zwrócić uwagę na zjawisko reakcji krzyżowej. Polega ono na tym, że osoba uczulona na pyłek brzozy może mieć objawy alergiczne po zjedzeniu jabłka, ponieważ białka w obu substancjach są do siebie podobne.
Czynniki ryzyka i diagnoza.
Alergie wziewne są dziedziczne – jeśli u rodziców występuje alergia, ryzyko zachorowania u dziecka wzrasta. Dodatkowo, na rozwój alergii mają wpływ czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza i dym tytoniowy.
Prawidłowa diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Alergolog może zlecić testy skórne, które polegają na nałożeniu kropli alergenów na skórę i sprawdzeniu reakcji. Czasem wykonuje się także badania krwi, aby sprawdzić poziom przeciwciał IgE.
Jak walczyć z alergią? Skuteczne metody leczenia.
Leczenie alergii wziewnej opiera się na trzech filarach:
- Unikanie alergenów: W miarę możliwości należy ograniczyć kontakt z substancjami uczulającymi. W przypadku alergii sezonowej warto śledzić kalendarz pylenia, a w przypadku całorocznej – dbać o czystość w domu (regularne sprzątanie, używanie filtrów powietrza).
- Leczenie objawowe: Stosowanie leków, które łagodzą symptomy. Należą do nich:
- Leki przeciwhistaminowe (doustne lub w sprayu do nosa).
- Sterydy donosowe (w przypadku silnego obrzęku śluzówki).
- Immunoterapia swoista (odczulanie): To jedyna metoda leczenia, która działa na przyczynę alergii, a nie tylko na jej objawy. Polega na podawaniu alergenu w stopniowo rosnących dawkach, aby przyzwyczaić organizm i zmniejszyć jego nadwrażliwość.
Nieleczona alergia wziewna może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak astma oskrzelowa. Nie lekceważ objawów i w przypadku ich wystąpienia skonsultuj się z alergologiem.
