Rak jajnika — nowotwór złośliwy, który dotyka kobiety. Zazwyczaj pojawia się w okresach około- i pomenopauzalnych. Nowotwór rozwija się z komórek nabłonka pokrywającego jajniki. Symptomy mu towarzyszące przeważnie pojawiają się dopiero w późnych stadiach jego rozwoju.
Naukowcom nadal nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn powstawania raka jajnika. Przyjmują oni, że w głównej mierze odpowiedzialne za niego jest podłoże genetyczne — da się zauważyć, że rak ten dotyka częściej kobiet, u których w rodzinie już on występował. Statystyki pokazują również, że im bliższy stopień pokrewieństwa z osobą chorą, tym większe ryzyko zachorowania. Szczególnie gdy na raka cierpiała siostra lub matka. Co więcej, choroba nie dotyczy jedynie samych jajników i w większości przypadków zauważalny jest tzw. rozsiew otrzewnowy. Rozsiew ten to nic innego jak obecność guzów w innych narządach umiejscowionych w jamie brzusznej.
Bardzo szybko dochodzi do pojawienia się ich w wątrobie, śledzionie, jelicie oraz w innych tkankach. Szybkie rozprzestrzenianie się nowotworu powoduje, że leczenie źle rokuje oraz daje nieoczekiwane rezultaty. Swoista łatwość w rozprzestrzenianiu się guzów przy raku jajnika wiąże się z tym, że jajniki są swobodnie umiejscowione w jamie brzusznej. Dzięki temu komórki nowotworowe mogą bez problemu przedostać się na pobliskie narządy.
Jak wygląda diagnoza raka jajnika?
Bez wątpienia rak jajnika to jeden z najbardziej podstępnych nowotworów, gdyż na wczesnych etapach swojego rozwoju potrafi nie dawać żadnych objawów. Dlatego nowotwór ten często jest diagnozowany dość późno. Według klasyfikacji FIGO zazwyczaj następuje to w III albo IV etapie zaawansowania klinicznego. Nowotwory te we wcześniejszym stopniu rozwoju wykrywane są zazwyczaj przypadkowo. Niekiedy dochodzi nawet do sytuacji, w której symptomy raka jajnika są uznawane za dolegliwości idące ze strony układu pokarmowego i z uwagi na to bagatelizowane. Niestety i sami lekarze nie zawsze są w stanie dostrzec rozwijający się nowotwór. W efekcie często nie prowadzą oni dokładnej i szczegółowej diagnostyki ginekologiczne. Wszystko to sprawia, że czas upływa, a nowotwór wykrywany zostaje dopiero w zaawansowanych stadiach. Leczenie w takich przypadkach jest trudne i nie zawsze daje zadowalające efekty.
Jakie są rodzaje raka jajnika?
Ciekawe są wyniki ostatnich badań, które pokazały, że brak owulacji może sprzyjać obniżeniu wskaźnika zachorowalności na raka jajnika. Jest to szczególnie widoczne u kobiet, które rodziły. Również u tych pań, które stosowały antykoncepcję hormonalną przez okres co najmniej 5 lat. Co więcej, jeśli zmiany nowotworowe dotyczą tylko jednego jajnika, to większa jest szansa na ich łagodny charakter niż w przypadku, gdy rak dotknął obu jajników (zazwyczaj zmiany wtedy są złośliwe). Rokowania wiążą się również z przyczynami molekularnymi oraz typem wzrostu — to na ich podstawie wyszczególniono nawet dwa rodzaje raka jajników.
I typ jest rzadszy i ma dwa podłoża rozwoju:
- na podłożu łagodnych nowotworów jajnika;
- na podłożu nowotworów o granicznej złośliwości.
Rak ten rośnie pod postacią wyraźnego guza w jajniku i po jakimś czasie zaczyna rozprzestrzeniać się w jamie otrzewnowej. Najczęściej wykrywany jest w I oraz II stopniu zaawansowania rozwoju. Pod kątem histologicznym zazwyczaj stanowi on nowotwór śluzowy albo endometrialny. Rokowania mu towarzyszące są zazwyczaj lepsze niż te występujące przy II typie.
Drugi typ raka jajnika jest postacią występującą w większej ilości przypadków
II typ jest częściej występującym. Tutaj choroba rozwija się jako nowotwór złośliwy jajnika już od pierwszych etapów. Forma guza jest rzadko obserwowana i niezwykle szybko dochodzi do rozprzestrzenienia się tej choroby w jamie otrzewnej. Pod kątem histologicznym jest on przeważnie źle zróżnicowanym rakiem surowiczym, a rokowania są złe. Typ II raka jajnika zazwyczaj wykrywany jest na III oraz IV etapie rozwoju klinicznego.
Widoczny jest wzrost liczby zachorowań na niego już po 40. roku życia, natomiast gwałtowny wzrost zachorowalności na raka jajnika przypada po 50. r. ż. i tendencja wzrostowa utrzymuje się do 80. roku życia — pokazuje to, że najbardziej na niego narażone są panie w okresie po menopauzalnym. Zdarza się jednak, że na raka jajnika cierpią młodsze kobiety – trzydziestoletnie, a nawet maturzystki.
Naukowcom nadal nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn powstawania raka jajnika. Przyjmują oni, że w głównej mierze odpowiedzialne za niego jest podłoże genetyczne — da się zauważyć, że rak ten dotyka częściej kobiet, u których w rodzinie już on występował.
Jak pokazują badania, rak jajnika zajmuje 5. miejsce wśród najczęściej pojawiających się nowotworów złośliwych. Jednocześnie zajmuje on drugie miejsce w częstotliwości zachorowań, tuż po raku trzonu macicy, wśród nowotworów dotykających narządy rodne. Częściej od niego pojawiają się nowotwory płuc, piersi, endometrium oraz jelita grubego. Rak ten był przyczyną śmierci 2507 chorych kobiet w 2008 roku — przyjmuje się, że jest on powodem około 3000 nowych zachorowań rocznie w Polsce. Jak zatem widać wskaźnik śmiertelności jest znaczny i w efekcie powoduje, że rak ten zajmuje 4. miejsce pośród wszystkich nowotworów będących przyczyną zgonu. Według badań zapadalność na niego wynosi 11,2/100 000.
Jak zmniejszyć ryzyko raka jajnika?
Obecnie nie ma sposobu, aby zapobiec rakowi jajnika, który rozwija się w narządach żeńskich produkujących jaja (jajnikach). U wielu kobiet występuje jeden lub więcej znanych czynników ryzyka. Przykładowo występowanie raka w rodzinie lub endometriozy, ale większość z tych czynników tylko nieznacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka jajnika.
Naukowcy uważają, że regularne owulacje mogą potencjalnie “uszkadzać” wyściółkę jajników, powodując częste naprawy komórkowe. To może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia zmian nowotworowych w komórkach jajnika. Dlatego też wszystko, co na pewien czas wstrzymuje owulację, takie jak doustne środki antykoncepcyjne, ciąża i karmienie piersią, może obniżyć ryzyko rozwoju raka jajnika u danej kobiety.
Istniejąca wiedza na temat czynników ryzyka zachorowania na raka jajnika nie przełożyła się na praktyczne strategie profilaktyczne. Jednak na podstawie tego, czego dowiedzieliśmy się do tej pory.
10 wskazówek, jak obniżyć ryzyko zachorowania na raka jajnika
- Spożywaj pożywną dietę.
- Regularnie ćwiczyć.
- Utrzymywać zdrową wagę ciała.
- Nie pal i nie używaj innych wyrobów tytoniowych.
- Jeśli to wskazane, stosuj doustne środki antykoncepcyjne przez kilka lat.
- Urodzić dziecko i karmić piersią, zwłaszcza przed ukończeniem 25 roku życia.
- W razie potrzeby poddać się zabiegowi podwiązania jajowodów, aby zapobiec ciąży.
- Jeśli jest to zalecane ze względów medycznych, oprócz zmniejszenia ryzyka raka jajnika, poddać się histerektomii.
- Poddać się profilaktycznej ooforektomii w celu usunięcia jednego lub obu jajników.
- Nie należy stosować hormonalnej terapii zastępczej po menopauzie.
Niektóre z tych rad są stosunkowo łatwe do wykonania. Inne wymagają operacji, a większość z nich wiąże się z własnym ryzykiem i korzyściami. Ponadto, choć rady te mogą potencjalnie obniżyć ryzyko zachorowania na raka jajnika, nie ma sposobu, aby całkowicie mu zapobiec. Dlatego też, jeśli jest Pani zainteresowana zmniejszeniem ryzyka zachorowania na raka jajnika, zachęca się Panią do rozmowy z lekarzem specjalistą. Pomoże on rozważyć te wskazówki w odniesieniu do Pani indywidualnej sytuacji.